Siêu âm là gì? Có những loại siêu âm nào? Khi nào nên đi siêu âm?

Siêu âm là gì?

Siêu âm là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh phổ biến trong y khoa, sử dụng sóng âm có tần số cao để tạo ra hình ảnh rõ nét của các mô mềm và cơ quan bên trong cơ thể. Khác với các phương pháp như chụp X-quang hay CT-scan, siêu âm không sử dụng tia X hay bức xạ ion hóa nên được đánh giá là an toàn cho sức khỏe. Đặc biệt, phương pháp này an toàn tuyệt đối với phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ, là công cụ không thể thiếu trong việc theo dõi thai kỳ và kiểm tra sức khỏe thai nhi.

Trong quá trình siêu âm, bác sĩ sẽ bôi một lớp gel lên da ở khu vực cần siêu âm, giúp sóng âm dễ dàng đi qua cơ thể và phản xạ lại đầu dò. Các tín hiệu này sẽ được xử lý bằng máy tính để tạo nên hình ảnh sắc nét, hỗ trợ chẩn đoán chính xác và kịp thời nhiều bệnh lý khác nhau.

Có những loại siêu âm phổ biến nào?

Siêu âm hiện nay được phân chia thành nhiều loại khác nhau tùy theo mục đích sử dụng và bộ phận cần kiểm tra. Một số loại phổ biến nhất bao gồm:

• Siêu âm ổ bụng tổng quát: Kiểm tra các cơ quan bên trong ổ bụng như gan, mật, tụy, thận, lách, bàng quang. Loại siêu âm này giúp phát hiện sớm các bệnh như gan nhiễm mỡ, sỏi mật, viêm tụy, u nang hoặc khối u bất thường.
• Siêu âm tim (Echocardiography): Đánh giá chức năng tim, phát hiện sớm các bệnh lý về tim như suy tim, hở van tim, bệnh lý van tim, hay dị tật tim bẩm sinh.
• Siêu âm Doppler: Sử dụng để đo lường lưu lượng máu và phát hiện các vấn đề về tuần hoàn máu, tắc nghẽn mạch máu, huyết khối, giãn tĩnh mạch.
• Siêu âm tuyến giáp: Phát hiện các bất thường ở tuyến giáp như u tuyến giáp, viêm tuyến giáp, bướu cổ, hay các khối u nhỏ khó phát hiện bằng tay.
• Siêu âm sản phụ khoa: Theo dõi sự phát triển của thai nhi, phát hiện các dị tật thai nhi từ sớm, đánh giá sức khỏe tử cung và buồng trứng của người phụ nữ.
• Siêu âm vú: Kiểm tra mô vú để phát hiện sớm các khối u bất thường, u nang vú hay ung thư vú.
• Siêu âm đầu dò (qua âm đạo, trực tràng): Cung cấp hình ảnh rõ nét, chi tiết hơn về các cơ quan nằm sâu bên trong như tử cung, buồng trứng, tuyến tiền liệt.
• Siêu âm 3D/4D: Siêu âm ba chiều hoặc bốn chiều giúp quan sát chi tiết, rõ nét hơn về các đặc điểm khuôn mặt, cử động của thai nhi.

Khi nào nên đi siêu âm?

Siêu âm là một phương pháp chẩn đoán quan trọng, được khuyến cáo thực hiện trong nhiều trường hợp như:

• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn, đặc biệt ở người trung niên, người cao tuổi.
• Phụ nữ mang thai: Siêu âm định kỳ trong thai kỳ giúp theo dõi sự phát triển thai nhi, phát hiện dị tật bẩm sinh, và kiểm tra sức khỏe tổng thể của mẹ và bé.
• Khi có triệu chứng bất thường: Đau bụng kéo dài, sưng tấy không rõ nguyên nhân, sụt cân bất thường, các vấn đề về tiêu hóa như đầy bụng, khó tiêu, vàng da, đau tức ngực, tim đập nhanh, hoặc có các triệu chứng liên quan đến tuyến giáp.
• Theo dõi các bệnh lý đã được chẩn đoán: Người mắc bệnh tim mạch, bệnh tuyến giáp, bệnh gan mật cần kiểm tra định kỳ để theo dõi tiến triển bệnh và hiệu quả điều trị.
• Hỗ trợ các thủ thuật y tế: Siêu âm được sử dụng để hướng dẫn các bác sĩ thực hiện các thủ thuật như sinh thiết, chọc hút dịch, hay đặt ống dẫn lưu một cách an toàn và chính xác hơn.

Siêu âm có hại không?

Nhiều người vẫn thường đặt câu hỏi về tính an toàn của siêu âm. Cần khẳng định rằng siêu âm là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh rất an toàn và không gây hại. Khác với chụp X-quang, CT-scan hay MRI, siêu âm không sử dụng bất kỳ loại bức xạ ion hóa nào, do đó không gây tổn hại cho mô và cơ quan trong cơ thể.

Nhiều nghiên cứu khoa học và các chuyên gia y tế trên thế giới đều khẳng định rằng siêu âm không gây ra các tác dụng phụ hay nguy cơ sức khỏe đáng kể nào cho người sử dụng. Đặc biệt, siêu âm an toàn cho cả phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh, thậm chí ngay cả khi thực hiện nhiều lần trong thai kỳ.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng việc thực hiện siêu âm nên tuân theo chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo đạt hiệu quả chẩn đoán cao nhất và tránh việc lạm dụng kỹ thuật này một cách không cần thiết.

Kết luận

Siêu âm là một công cụ chẩn đoán hình ảnh vô cùng quan trọng và hữu ích trong y học hiện đại. Với khả năng phát hiện bệnh sớm, không xâm lấn và an toàn tuyệt đối, siêu âm đã và đang giúp hàng triệu người trên thế giới phát hiện và kiểm soát các bệnh lý từ giai đoạn sớm nhất. Hãy chủ động theo dõi sức khỏe định kỳ và tham khảo ý kiến của các bác sĩ chuyên khoa để biết khi nào nên thực hiện siêu âm nhằm bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.

Tài liệu tham khảo:

• Vinmec (n.d.). Siêu âm là gì? Những điều cần biết về siêu âm. Available at: https://www.vinmec.com/vie/bai-viet/sieu-am-la-gi-nhung-dieu-can-biet-ve-sieu-am-vi 
• Tâm Anh Hospital (n.d.). Siêu âm là gì? Quy trình, kỹ thuật và các loại siêu âm phổ biến. Available at: https://tamanhhospital.vn/sieu-am/
• Stanford Health Care (n.d.). Types of Ultrasound. Available at: https://stanfordhealthcare.org/medical-tests/u/ultrasound/types.html