Tăng huyết áp – “sát thủ thầm lặng”: nguyên nhân, dấu hiệu ban đầu, biến chứng nghiêm trọng nếu không kiểm soát

Tăng huyết áp là gì và tại sao lại nguy hiểm?

Tăng huyết áp, hay còn gọi là cao huyết áp, là tình trạng áp lực máu lên thành động mạch luôn duy trì ở mức cao hơn bình thường trong thời gian dài. Thông thường, huyết áp lý tưởng ở người trưởng thành được đo là dưới 120/80 mmHg. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), một người được xem là bị tăng huyết áp khi huyết áp tâm thu lớn hơn hoặc bằng 140 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương lớn hơn hoặc bằng 90 mmHg trong các lần đo lặp lại khác nhau.

Tăng huyết áp còn được gọi là “sát thủ thầm lặng” vì bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng trong nhiều năm, trong khi tổn thương mà bệnh gây ra lên hệ thống tim mạch và các cơ quan quan trọng khác như não, thận, mắt là rất nghiêm trọng. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tăng huyết áp có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như đột quỵ, nhồi máu cơ tim, suy tim, suy thận và thậm chí tử vong đột ngột.

Nguyên nhân và các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc tăng huyết áp

Tăng huyết áp được chia làm hai dạng chính: tăng huyết áp nguyên phát và tăng huyết áp thứ phát.

Tăng huyết áp nguyên phát (chiếm tới 90-95% các trường hợp) thường không xác định được nguyên nhân cụ thể, nhưng có liên quan chặt chẽ với các yếu tố nguy cơ nhất định như:

• Tuổi tác: Càng lớn tuổi, nguy cơ mắc tăng huyết áp càng tăng, đặc biệt là từ 40 tuổi trở lên.
• Di truyền: Người có tiền sử gia đình mắc bệnh tăng huyết áp thì nguy cơ mắc bệnh này cao hơn đáng kể.
• Chế độ ăn uống không lành mạnh: Tiêu thụ quá nhiều muối, chất béo bão hòa, đường, đồ ăn nhanh và thực phẩm chế biến sẵn đều làm tăng nguy cơ.
• Thừa cân, béo phì: Người có trọng lượng cơ thể cao thường dễ bị tăng huyết áp hơn.
• Ít vận động: Lối sống ít hoạt động thể chất góp phần làm tăng nguy cơ phát triển bệnh.
• Rượu bia, thuốc lá: Uống rượu bia quá mức và hút thuốc lá có thể làm tổn thương mạch máu, tăng huyết áp và làm giảm hiệu quả điều trị bệnh.
• Stress mãn tính: Áp lực tâm lý liên tục cũng góp phần làm huyết áp tăng cao.

Tăng huyết áp thứ phát (chiếm khoảng 5-10%) do nguyên nhân cụ thể khác như bệnh thận, rối loạn nội tiết, hẹp động mạch thận, hoặc do dùng một số loại thuốc nhất định gây ra.

Những dấu hiệu ban đầu cảnh báo tăng huyết áp

Một trong những điểm đáng lo ngại nhất về tăng huyết áp là bệnh thường không gây ra triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn sớm. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, người bệnh có thể nhận ra một số dấu hiệu cảnh báo sớm như:

• Đau đầu dai dẳng, đặc biệt là vào buổi sáng hoặc khi căng thẳng.
• Chóng mặt hoặc cảm giác hoa mắt khi đứng lên đột ngột hoặc khi vận động.
• Thỉnh thoảng cảm giác tim đập nhanh, hồi hộp không rõ nguyên nhân.
• Khó thở nhẹ, ngay cả khi thực hiện các hoạt động thông thường hàng ngày.
• Mờ mắt hoặc thấy ánh sáng lóa mắt một cách bất thường.
• Chảy máu cam bất thường không liên quan đến chấn thương hoặc bệnh khác.

Tuy nhiên, những triệu chứng này có thể bị nhầm lẫn với những vấn đề sức khỏe thông thường khác, do đó việc đo huyết áp thường xuyên là vô cùng quan trọng để phát hiện bệnh sớm.

Những biến chứng nghiêm trọng nếu không kiểm soát tăng huyết áp

Nếu bệnh tăng huyết áp không được kiểm soát tốt và kéo dài trong thời gian dài, nó có thể dẫn tới những biến chứng cực kỳ nguy hiểm và có thể đe dọa đến tính mạng. Các biến chứng chính bao gồm:

• Biến chứng tim mạch: Tăng huyết áp lâu ngày làm tổn thương tim, dẫn tới suy tim, nhồi máu cơ tim và loạn nhịp tim, làm giảm đáng kể chất lượng cuộc sống và tuổi thọ.
• Đột quỵ não: Áp lực máu quá cao kéo dài có thể làm tổn thương các mạch máu não, dẫn tới đột quỵ thiếu máu não hoặc xuất huyết não, gây ra hậu quả nghiêm trọng như liệt, suy giảm chức năng não, và thậm chí tử vong.
• Tổn thương thận: Tăng huyết áp kéo dài gây tổn thương và xơ cứng các mạch máu nhỏ trong thận, làm giảm khả năng lọc của thận, có thể dẫn tới suy thận mãn tính.
• Ảnh hưởng thị lực: Huyết áp cao gây tổn thương các mạch máu võng mạc, lâu dài có thể gây mờ mắt, giảm thị lực, thậm chí mù lòa.
• Tổn thương mạch máu ngoại vi: Gây hẹp hoặc tắc nghẽn động mạch ở chân tay, làm tăng nguy cơ hoại tử và mất khả năng vận động.

Chính vì vậy, để hạn chế những biến chứng nghiêm trọng trên, người bệnh cần kiểm tra huyết áp định kỳ, duy trì lối sống lành mạnh, và tuân thủ các phương pháp điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ ngay từ khi bệnh còn ở giai đoạn nhẹ.

Tài liệu tham khảo:

• Vinmec. (n.d.). Tăng huyết áp: dấu hiệu, nguyên nhân và điều trị. Available at: https://vinmec.com/benh/tang-huyet-ap-3089
• Bệnh viện Quận 11. (n.d.). Tăng huyết áp: dấu hiệu, nguyên nhân, điều trị, biến chứng và phòng ngừa. Available at: https://benhvienquan11.vn/giao-duc-suc-khoe/tang-huyet-ap-dau-hieu-nguyen-nhan-dieu-tri-bien-chung-va-phong-ngua-n3120.html
• HCDC. (2024). Biến chứng của tăng huyết áp và cách phòng ngừa. Available at: https://hcdc.vn/bien-chung-cua-tang-huyet-ap-va-cach-phong-ngua-I8WBzC.html