Châu Ngọc Cách Ngôn - Thiên Hạ

Bài viết trình bày những kiến thức y học cổ truyền quý báu về nhận biết các biểu hiện nguy hiểm của bệnh, phân biệt các chứng âm dương hư thoát, và những nguyên tắc điều trị cơ bản để cứu chữa bệnh nhân trong tình trạng nguy kịch. Mình không nóng mà thần thái hôn mê, mệt rũ, là hiện tượng nguy cơ, chớ mừng rằng bệnh đã mát mình mà say sưa ham ngủ. Da như hơ mà mồ hôi trán ướt, mạch vi là tình hình dương thoát, đừng tưởng rằng chứng này hư nhiệt mà vội vã tư âm. Những người mắc bệnh nặng, bệnh lâu ngày, trước và sau thời gian bị bệnh vẫn sốt cao, mà bỗng nhiên thấy mình mát hẳn mà ngủ sâu li bì, gọi mãi mới tỉnh, khi tỉnh dậy thì tinh thần hôn mê, ngại nói, mệt rũ rượi. Người không từng trải thấy vậy thì vui mừng cho rằng nhiệt đã hết, mình đã mát, nguyên dương hồi phục rồi cho nên ham ngủ, bệnh nguy hiểm đã sắp khỏi. Điểm này cần phải hiểu rõ: Nhiệt tà nếu thực đã rút thì tinh thần phải nhẹ nhàng tỉnh táo, làm gì có lại có thể mờ mịt mệt mỏi như vậy. Nguyên dương phục hồi thì ngủ có thành giấc, có đâu lại ngủ li bì gọi cũng không tỉnh. Hiện tượng này bởi vì nhiệt làm thương tổn chân âm, âm đã tổn thương thì không thể giữ được dương. Dương không có chỗ nương tựa mà sắp sửa thoát, cho nên thể hiện như vậy. Nếu không rõ điều đó thì có thể thấy là nhiệt, lầm cho uống thuốc hàn lương để phạt hỏa. Hoặc cho quá nhiều âm dược thì dương sẽ bị tiêu diệt, cho nên thấy biểu hiện ra cái tình thế hôn mê vong thoát. Tôi đã từng gặp chứng đó vài lần, do người thầy thuốc trước sử dụng Hoàng liên quá bừa bãi nên tôi phải sử dụng Sâm Phụ để hồi dương, cho uống từng mấy thang lớn, mới dần dần hồi phục được nguyên dương, chân khí chân thần ổn định, nói năng lanh lợi và không mỏi mệt ngủ li bì nữa. Làm nhiệm vụ bảo vệ tính mạng con người phải rất thận trọng, đề phòng từng dấu hiệu nhỏ, thấy trước bệnh cơ khi chưa bộc lộ, đón biết trước khi bệnh chưa hình thành, thì sẽ không xảy ra sự đáng tiếc và khỏi thẹn với sự nghiệp của bản thân. Những chứng trạng thấy ngoài da nóng như rang, mặt đỏ như bôi son, hoặc muốn quạt luôn tay, khát nhiều, nói mê nhảm nhí, mồ hôi trán đọng giọt hoặc suyễn thở, nấc, nhưng thấy mạch trầm vi sắp tuyệt hoặc tế nhược mà sác. Đó là âm vong ở dưới, dương thoát ở trên, cho nên loại hỏa vô căn chuyển hết thảy ra ngoài cơ biểu, đừng nên thấy dấu hiệu nhiệt mà cho lẫn vào một chút âm dược là không có lợi. Vì đây chỉ là ngọn đuốc đứng trước gió, lăm le muốn tắt. Phải lấy Sâm Phụ để làm tấm chắn còn chưa đủ để giữ gìn. Có lẽ đâu lại đem rỏ nước vào để hòng cứu lửa được chăng. Thấy tình thế hai đường hư thoát, dương thoát thì bổ dương để tiếp âm, âm vong thì cứu âm để giữ dương, xếp đặt khéo âm dương khỏi lệch. Tuy bệnh cơ các chứng lộ hình, hư nhẹ thì ích khí và dưỡng huyết, yếu nặng thì tráng thủy và ích hỏa, lo toan cho căn bản làm đầu. Khi thấy có chứng từ cái thế ly thoát của hai mặt âm hay dương thì nên mau mau dùng thuốc "tiếp bổ" như dương hư cực độ thì dùng thuốc dương để bổ dương lại cần thêm thuốc âm ở trong dương để "tiếp âm". Nếu âm hư cực độ thì dùng thuốc âm để bổ âm, còn chọn dùng thuốc dương ở trong âm để "tiếp dương" hoặc uống xen kẽ thuốc bổ vị. Tóm lại dương chủ sinh, âm chủ sát. Trong khi sắp xếp cho uống thuốc xen kẽ phải nên làm cho khí phận tăng sức lên 10 phần rồi mới bổ tiếp cho phần âm độ 6-7 phần. Chớ nên nóng vội, mà phải nhận xét kỹ càng. Tiếp tục điều bổ cho đều đặn, cốt làm sao cho âm bình hòa, dương kín đáo mới thôi. Phàm những chứng hư thực biểu hiện ra rất nhiều chứng trạng, đừng nên gặp đâu chữa đấy và không cần chú ý vào những chứng vụn vặt, chỉ cần nhằm vào căn bản của bệnh, gốc dễ được vun sới thì cành lá sẽ xanh tươi, chứng căn bản đã vững vàng thì các chứng vụn vặt sẽ hết. Sách nói: "Điều trị vào một gốc bệnh chính thì các bệnh đều triệt tiêu, điều trị vào chứng biểu hiện lẻ tẻ thì sẽ bị rối loạn, mất đầu mối bệnh". Cho nên chứng hư nhẹ, thì nhằm điều trị cho khí huyết hữu hình của hậu thiên, chứng hư yếu nặng thì nhằm điều trị vào thủy hỏa vô hình của tiên thiên. Sách nói: "Bệnh nhẹ là do sự thiên lệch của khí huyết, bệnh nặng thì phải tìm vào sự tổn thất của thủy hỏa". Điều trị bệnh nhẹ mà lại bỏ mặc khí huyết, chữa chứng nặng mà lại bỏ mặc thủy hỏa có khác gì "leo cây tìm cá" thì tìm ra sao được! Đem thuốc khí huyết chữa bệnh thủy hỏa yếu, công không thành mà hậu họa lại dây dưa. Lấy phương thủy hỏa, chữa bệnh khí huyết hư, công dù chậm nhưng bổ ích càng sâu sắc. Bài Tứ quân là loại thuốc bổ khí, bài Tứ vật là loại thuốc bổ huyết. Thủy suy thì hỏa bốc, gây ra táo bón, khát nhiều uống nhiều, hiện tượng khô ráo đã thể hiện rõ. Hỏa hư thì thủy thịnh, gây ra chứng hàn trung tiết tả, tân dịch bị khô cần có nước thêm, trên nhiệt dưới hàn các chứng đều xuất hiện. Đó là hiện tượng thủy hỏa mất điều hòa, cần phải điều chỉnh lại để đạt được sự cân bằng âm dương trong cơ thể. Nguồn: www.yhoccanban.com