Cơ Chế Hóa Sinh - Thiên 7

Bài viết trình bày 9 nguyên lý cơ bản về cơ chế sinh hóa trong cơ thể theo quan điểm y học cổ truyền, giúp hiểu sâu về mối quan hệ âm dương và cách thức vận hành của các tạng phủ. 1. **Dương không thể tồn tại một mình; hỏa không có căn gốc thì không thể duy trì lâu dài.** Dương và âm cần có nhau để sinh hóa. Dương là hỏa, có xu hướng bốc lên; âm là nền tảng giữ dương lại. Nếu dương không có âm thì trở thành "cô dương", hỏa không có gốc sẽ tắt. 2. **Mồ hôi là biểu hiện của phần dương, tương tự như mưa trong trời đất.** Mồ hôi phát ra từ phần dương bên ngoài, nhưng bản chất là âm thủy. Giống như mưa cần khí dương của trời để rơi xuống, mồ hôi cũng cần dương khí để phát tiết. Khi dương uất nhiệt, việc ra mồ hôi giúp làm mát cơ thể. 3. **Chứng ỉa chảy thường đi kèm với tiểu tiện không lợi.** Thức ăn sau khi tiêu hóa được phân chia: cặn bã vào đại trường, phần nước vào bàng quang. Nếu hỏa ở hạ tiêu suy yếu, không thể phân tách thủy cốc, dẫn đến ỉa chảy và tiểu tiện không lợi. 4. **Khí động lụp bụp quanh rốn là dấu hiệu chân âm hư.** Âm hư khiến hỏa không thể trở về nguồn, lan tràn ở hạ tiêu, gây ra cảm giác khí động quanh rốn. Cần tránh dùng các vị thuốc có tính táo như Bạch truật. 5. **Trong năm chứng đoạt (huyết, hãn, thủy, thổ, tả), chứng tả là nguy hiểm nhất.** Tỳ vị là gốc của hậu thiên, chủ quản thủy cốc. Khi tỳ vị bị tổn thương, các tạng phủ khác cũng bị ảnh hưởng. Mất vị khí dẫn đến tử vong. 6. **Chứng nấc cụt là biểu hiện của hỏa uất.** Hỏa bị ngăn cản, không thể phát tán, dẫn đến khí bốc ngược và gây nấc cụt. Cần phát tán hỏa uất, không nên giáng hỏa. 7. **Tiểu tiện ít là dấu hiệu bệnh tình tiến triển.** Tỳ khí đưa lên, phế khí đưa xuống giúp điều tiết thủy đạo. Khi tỳ khí không đưa lên, phế khí không đưa xuống, dẫn đến tiểu tiện ít và bệnh tình nặng hơn. 8. **Phiền táo là dấu hiệu tinh thần hao kiệt.** Phiền xuất từ tâm, táo xuất từ thận. Tâm chủ thần minh, thận là bể của tinh huyết. Khi tâm và thận bị tổn thương, dẫn đến phiền táo, cần chữa trị kịp thời. 9. **Sống lâu nhờ khí thủy cốc của hậu thiên.** Khí thủy cốc là nguồn dinh dưỡng từ thức ăn, giúp duy trì sự sống. Cần bảo vệ và nuôi dưỡng khí hậu thiên để sống lâu.