Phép Tắc Chữa Bệnh - Thiên 8

Bài viết trình bày 11 nguyên tắc cơ bản trong phương pháp chẩn đoán và điều trị bệnh theo y học cổ truyền, tập trung vào sự cân bằng âm dương, mối quan hệ giữa chính khí và tà khí, thủy hỏa và khí huyết. 1. **Tà khí xâm nhập là do chính khí hư** Khi âm dương trong cơ thể cân bằng, tinh thần yên ổn thì bệnh không thể xâm nhập. Nếu chính khí suy yếu, tà khí dễ dàng xâm nhập, gây bệnh. Do đó, khi chữa bệnh cần chú trọng vào việc phục hồi chính khí. 2. **Không nên chỉ chữa phong hay táo mà phải trị hỏa** Hỏa sinh nhiệt, nhiệt sinh phong; hỏa thịnh gây tổn thương tâm, âm kiệt dẫn đến táo. Vì vậy, cần làm mạnh thủy để chế hỏa, hoặc bổ âm để phối dương. Khi hỏa được thanh, phong và táo sẽ tự lui. 3. **Biết ngọn nhưng phải chữa gốc** Khí huyết là gốc của con người, ngoại chứng là ngọn của bệnh. Người chữa bệnh nên nhìn nhận triệu chứng để biết đầu mối phát bệnh, nhưng cần tìm gốc để chữa khỏi bệnh. 4. **Thổ vượng sinh kim, thủy mạnh thì hỏa dịu** Trong chữa chứng hư lao, cần tráng thủy và bổ thổ (bồi bổ tỳ thận). Không nên chỉ chú trọng vào bổ phế hay thanh âm mà bỏ qua việc điều hòa thủy hỏa. 5. **Thời điểm ho phản ánh nguyên nhân bệnh** * Ho buổi sáng: do vị có hỏa, nên thanh vị. * Ho buổi chiều: phần nhiều do âm hư, nên tư âm. * Ho chập tối: hỏa bốc lên phế, không nên dùng thuốc hàn lương, mà nên thu liễm và giáng hỏa. 6. **Chữa phong phải chữa huyết trước** Tinh huyết suy kém dẫn đến âm hư; âm hư sinh nóng trong, nóng cực độ sinh phong. Do đó, cần tư âm bổ huyết để phong tự diệt. 7. **Không thấy kinh do tâm hỏa uất** Tâm chủ huyết, khi tâm bị bệnh, huyết không lưu thông dẫn đến không thấy kinh. Cần tả tâm hỏa để huyết lưu thông trở lại. 8. **Chữa bệnh nhẹ và nặng cần phân biệt rõ** Bệnh nhẹ do khí huyết không điều hòa, cần điều chỉnh khí huyết. Bệnh nặng do thủy hỏa mất cân bằng, cần điều chỉnh thủy hỏa. 9. **Phong cần tán, hàn cần ôn** Phong là dương tà, hàn là âm tà. Phong thương vệ thì phần biểu hư, hàn thương vinh thì huyết ngưng. Do đó, phong cần tán, hàn cần ôn. 10. **Không có con do tâm hư, tóc bạc do thận yếu** Tâm thống quản huyết, huyết sinh tinh; tinh suy kiệt do huyết suy tổn dẫn đến không có con. Thận chứa chân âm, chân âm là gốc của huyết; huyết khô khan do chân thủy khô kiệt dẫn đến tóc bạc. 11. **Chữa bệnh lấy thủy hỏa làm căn bản, khí huyết làm công dụng** Thủy hỏa là cha mẹ của khí huyết, là nguồn gốc của hóa sinh. Do đó, cần vun đắp thủy hỏa để khí huyết được điều hòa.