Xơ Gan - Dấu Hiệu Nhận Biết Và Cách Điều Trị

Xơ gan là tình trạng các tế bào gan bị tổn thương và chết đi dần, được thay thế bằng mô sẹo. Theo thời gian, mô sẹo này làm thay đổi cấu trúc gan, cản trở lưu thông máu qua gan và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng của gan. Xơ gan được coi là giai đoạn cuối của nhiều bệnh gan mạn tính. **Nguyên nhân xơ gan:** 1. **Lạm dụng rượu bia kéo dài**: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây xơ gan tại nhiều quốc gia. Rượu bia gây độc trực tiếp cho tế bào gan, dẫn đến viêm và xơ hóa. 2. **Viêm gan virus mạn tính**: Viêm gan B và C mạn tính là nguyên nhân hàng đầu gây xơ gan ở nhiều nước châu Á, trong đó có Việt Nam. 3. **Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD)**: Tình trạng này liên quan đến béo phì, tiểu đường type 2, rối loạn lipid máu và có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ (NASH), sau đó là xơ gan. 4. **Các bệnh tự miễn**: Viêm gan tự miễn, xơ gan mật nguyên phát (PBC), viêm đường mật xơ cứng nguyên phát (PSC). 5. **Bệnh di truyền chuyển hóa**: Bệnh Wilson, thiếu alpha-1 antitrypsin, bệnh tích tụ sắt (hemochromatosis). 6. **Nguyên nhân khác**: Thuốc, độc tố, nhiễm trùng, bệnh tim sung huyết kéo dài. **Dấu hiệu và triệu chứng xơ gan:** Xơ gan thường tiến triển âm thầm, nhiều người không có triệu chứng rõ ràng cho đến khi gan đã bị tổn thương nặng. Khi có biểu hiện, các triệu chứng thường gặp bao gồm: 1. **Triệu chứng giai đoạn đầu**: - Mệt mỏi, yếu sức - Chán ăn, sụt cân - Buồn nôn, nôn - Đau tức vùng gan (hạ sườn phải) - Ngứa da 2. **Triệu chứng giai đoạn tiến triển**: - Vàng da, vàng mắt (vàng da niêm) - Bụng to (cổ trướng) do tích tụ dịch - Phù chân, mắt cá - Dễ bầm tím, chảy máu - Cơ teo nhỏ, suy dinh dưỡng - Sao mạch (các mạch máu nhỏ nổi trên da hình sao) - Lòng bàn tay đỏ - Rối loạn ý thức, lẫn lộn (bệnh não gan) - Nôn ra máu, đi ngoài phân đen do giãn tĩnh mạch thực quản **Biến chứng nguy hiểm của xơ gan:** - Tăng áp lực tĩnh mạch cửa - Giãn tĩnh mạch thực quản và dạ dày (có thể vỡ gây xuất huyết tiêu hóa) - Cổ trướng và viêm phúc mạc tự phát do vi khuẩn - Bệnh não gan - Suy thận - Hội chứng gan-phổi - Ung thư gan **Chẩn đoán xơ gan:** 1. **Xét nghiệm máu**: - Chức năng gan (men gan, bilirubin, albumin, PT/INR) - Công thức máu (thiếu máu, giảm tiểu cầu) - Xét nghiệm tìm nguyên nhân (virus, tự miễn, chuyển hóa) 2. **Chẩn đoán hình ảnh**: - Siêu âm gan - CT scan, MRI - Elastography (đo độ đàn hồi gan) - MRCP (chụp cộng hưởng từ đường mật tụy) 3. **Sinh thiết gan**: "Tiêu chuẩn vàng" để chẩn đoán xác định xơ gan và nguyên nhân. **Điều trị xơ gan:** 1. **Điều trị nguyên nhân**: - Cai rượu hoàn toàn - Điều trị viêm gan virus (thuốc kháng virus) - Kiểm soát bệnh tự miễn, bệnh chuyển hóa 2. **Kiểm soát biến chứng**: - Thuốc lợi tiểu và hạn chế muối cho cổ trướng - Thuốc chẹn beta, thắt tĩnh mạch thực quản cho giãn tĩnh mạch thực quản - Thuốc lactulose, kháng sinh cho bệnh não gan - Thuốc kháng sinh dự phòng viêm phúc mạc tự phát 3. **Chăm sóc hỗ trợ**: - Chế độ ăn giàu protein (trừ khi có bệnh não gan) - Bổ sung vitamin, khoáng chất - Kiểm soát đau - Điều trị các bệnh đồng mắc 4. **Phương pháp xâm lấn**: - TIPS (đặt shunt cửa-chủ qua da) cho tăng áp lực tĩnh mạch cửa nặng - Ghép gan cho xơ gan giai đoạn cuối **Phòng ngừa xơ gan:** 1. **Tránh lạm dụng rượu bia** 2. **Tiêm vaccine viêm gan A, B** 3. **Phòng ngừa lây nhiễm viêm gan C** 4. **Duy trì cân nặng hợp lý** 5. **Kiểm soát tốt đường huyết, lipid máu** 6. **Ăn uống lành mạnh, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn** 7. **Tập thể dục đều đặn** 8. **Khám sức khỏe định kỳ** Xơ gan là bệnh nghiêm trọng nhưng có thể kiểm soát được nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao hoặc có các triệu chứng nghi ngờ, hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp. Nguồn: American Liver Foundation (https://liverfoundation.org/), European Association for the Study of the Liver (https://easl.eu/), Bệnh viện Bạch Mai (https://bachmai.gov.vn/)